بر اساس یک مطالعه که در رابطه با فشار خون و همکاري سازمان بهداشت جهاني و صدها پژوهشگر جهان انجام شده است مشخص شد که تعداد مبتلایان به این بیماری به يک ميليارد و ۱۳۰ ميليون نفر رسيده و تعداد افرادی که به بیماری فشارخون مبتلا هستند، طي ۴۰ سال گذشته بيش از دو برابر شده است؛ در این بین تعداد ایرانیان مبتلا به فشار خون نیز به مرز ۱۰ میلیون نفر رسیده است.
به گزارش عرفان سلامت به نقل از دیده بان علم ایران اين مطالعه در نوع خود بزرگترين مطالعهاي است که تاکنون بر روي فشار خون در سطح جهانی انجام شده است و تعداد 23 نفر از پژوهشگران ایرانی نیز در این مطالعه همکاری داشته اند. این مطالعه روند افزایش فشارخون را از سال 1354 تا سال 1394 مورد بررسی قرار داده است.
مطابق نتایج این پژوهش، تعداد افراد بالغی که دچار فشار خون شده اند در ايران به ۹ ميليون و ۷۰۰ هزار نفر در سال ۲۰۱۵ رسیده است که بيش از ۵ ميليون و ۲۰۰ هزار نفر مرد و بيش از ۴ ميليون و ۵۰۰ هزار نفر زن هستند.
تعداد افراد مبتلا به فشار خون در ايران رشد 142درصدی داشته است به طوری که از ۴ ميليون نفر (۲ ميليون و ۱۰۰ هزار مرد و یک ميليون و ۹۰۰ هزار زن) در سال 1354 به بيش از ۹٫۷ ميليون در سال 1394 رسيده است که علت اين افزايش در تعداد، ناشي از افزايش جمعيت در ايران و افزايش اميد به زندگي و پير شدن جامعه ايران بوده است.
فشار خون چیست؟
پرفشاری خون یا فشار خون بالا ( Hypertension)که به آن پرفشاری شریانی نیز گفته میشود، یک بیماری مزمن است که افرادی که به این بیماری مبتلا هستند در رگ های آنها فشار خون افزایش می یابد. زمانی که این فشار افزایش پیدا می کند، قلب انسان باید برای حفظ گردش خون در رگهای خونی فعالیت خود را بیشتر افزایش دهد.
مقیاس اندازه گیری فشار خون چیست؟ فشار خون نرمال چند است؟
فشار خون به دو مقیاس سیستولی و دیاستولی تقسیم می شود که وابسته به انقباض (سیستول) یا شل شدن (دیاستول) ماهیچه قلب بین ضربانها است.
در حالت عادی، فشار خون طبیعیِ سیستولی (یا حداکثر فشار خون) بین ۱۰۰ تا ۱۴۰ میلیمتر جیوه و فشار خون طبیعی دیاستولی (یا حداقل فشار خون) بین ۶۰ تا ۹۰ میلیمتر جیوه می باشد. به عبارت ساده تر حداکثر فشار خون می بایست عددی بین 10 الی 14 باشد و فشار خون پایین بین 6 تا 9 باشد. در صورتی که فشار خون بطور مزمن برابر یا بیش از ۱3 بر روی 8 باشد، می گویند فرد فشار خون بالا دارد. حدود ۵۰ درصد از مبتلایان به فشار خون نمی دانند که به فشار خون دچار شده اند و بسیاری از این افراد به صورت تصادفی از فشار خون خود با خبر میشوند. متاسفانه درصد زیادی از بیمارانی که به این بیماری مبتلا شده، فشار خون خود را کنترل نمیکنند.
پُرفشاری خون اولیه و ثانویه چیست؟
افرادی که پُرفشاری خون دارند به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می شوند. حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد از بیماران از نوع پرفشاری اولیه هستند و این موضوع به معنی آن است که هیچ دلیل پزشکی برای آن وجود ندارد. ۵ تا ۱۰ درصد دیگر از نوع پرفشاری ثانویه هستند که شرایط تأثیرگذار بر کلیهها، شریانها، قلب یا دستگاه غده درونریز باعث ایجاد آن میشوند.
خطرات فشار خون بالا
فشار خون بالا در برخی موارد باعث می شود که افراد سکته مغزی کنند. پرفشاری خون عامل خطر عمده در سکته مغزی، سکته قلبی، حملات قلبی، نارسایی قلب، آنوریسمهای شریانی (به عنوان مثال، آنوریسم آئورت، بیماری شریانهای پیرامونی و دلیل بیماریهای مزمن کلیه) می باشد. تغییر رژیم غذایی و روش زندگی در کنترل فشار خون موثر است و می تواند خطر عوارض ناشی از آن را بر سلامتی کاهش دهد. با این حال، درمان دارویی غالباً برای افرادی که تغییر روش زندگی در آنها بی تأثیر بوده یا کافی نبودهاست، ضروری میباشد. خطرناکترین فلجی برخی اندامها تا پایان عمر است.
علائم فشار خون
- سردرد پس سر و پشت سر
- منگی سر
- سرگیجه
- فشار در مرکز قفسه سینه
- تپش قلب
- تنگی نفس
- گُرگرفتگی
از علائم پرفشاری خون می باشند.
چگونه متوجه فشار خون بالا شویم؟
در حال حاضر تنها روشی که می توان به وسیله آن متوجه فشار خون بالا شد سنجیدن آن با دستگاه فشارسنج است. افراد بالغ می بایست دو بار در سال، فشار خونشان اندازهگیری کنند. مبتلایان پرفشاری خون برای کاهش فشار خون باید همراه اصلاح برنامه غذایی براساس تجویز پزشک از داروهای شیمیایی و معمولا تا آخر عمر استفاده کنند.
چگونه فشار خون خود را پایین بیاوریم؟
داشتن فعالیت روزانه
داشتن تحرک مرتب به این صورت که۶۰ ـ. ۳۰ دقیقه فعالیت روزانه وجود داشته باشد. برای این منظور می بایست از روزی 15 دقیقه شروع شود تا به 1 ساعت برسد.
پیادهروی تند نیز به کاهش فشار خون کمک میکند، به این دلیل که قلب میتواند به طور موثرتری از اکسیژن استفاده کند.
برای افرادی که دچار افزایش فشارخون شده اند جهت پایین آوردن آن می توانند چند لیوان آب بخورند و به صورت مداوم دستشویی بروند و در اولین فرصت به پزشک مراجعه نمایند.
در جوامعی که مصرف لبنیات زیاد است، شیوع فشار خون بالا بسیار کمتر است.
چه عواملی باعث افزایش فشار خون در افراد می شود؟
برای افرادی که پدر یا مادر آنها مبتلا به فشار خون هستند ژنتیک عامل تعیین کننده ای می تواند باشد، فشارهای روحی، هیجانی و استرس و اضطراب (به صورت موقت افزایشدهنده فشار خون هستند)، چاقی، مصرف زیاد نمک (سدیم)، غذاهای حاوی چربی اشباع، الکل، سیگار (نیکوتین موجود در آن تا یک ساعت پس از مصرف، فشار خون را بالا نگه میدارد)، کمتحرکی و عدم مصرف خوراکیهای فیبردار همچون میوه و سبزیجات، از علل مستعدکننده پرفشاری خون هستند.
داشتن استرس مداوم
مصرف منظم گوشت قرمز و مواد غذایی حاوی کلسترول بالا
مصرف الکل
کشیدن سیگار
کم تحرکی و ورزش نکردن
چه عواملی باعث کاهش فشار خون در افراد می شود؟
خوراکیهای مفید برای کاهش فشار خون
- کاکائوها با تلخی بالای ۷۰ درصد به دلیل داشتن فلاونوئیدها
- دمکردههای گیاهی مثل چای سبز
- جوانه گندم به دلیل داشتن پتاسیم و منیزیم
- آلو منبع غنی پتاسیم در فشار خون بالا
- روغن کنجد به دلیل داشتن اسیدهای چرب غیراشباع.
پتاسیم، مهمترین ماده در کاهش فشار خون
برخی از مواد معدنی همچون پتاسیم، منیزیم و کلسیم کمک بسزایی در کنترل و کاهش فشار خون دارند. با افزایش دادن مصرف غذاهایی که حاوی پتاسیم هستند میتوان اثراتی که سدیم بر افزایش فشار خون را دارند، کاهش داد. غذاهای گیاهی حاوی بیشترین میزان پتاسیم می باشند. بهترین منبع پتاسیم سبزیجات با برگ سبز تیره بخصوص کلم بروکلی، کلم برگ، گوجهفرنگی، پرتقال، نارنگی، کیوی، کاهو و موز است. همچنین سیب زمینی، ماهی تازه، حبوبات، شیر تازه، گوشت گوسفند، خشکبار دارای بیشترین مقدار پتاسیم هستند. برنج، تخممرغ، نان، پنیر و آرد گندم کمترین میزان پتاسیم و شکر، عسل، کره، خامه و روغن به میزان بسیار کی دارای پتاسیم می باشند.
کمبود کلسیم و افزایش فشار خون
مواد غذایی که دارای کلسیم زیادی هستند همچون لبنیات باعث کاهش فشار خون می شوند. کمبود کلسیم باعث افزایش فشار خون و موجب ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی می گردد. کلسیم در شیر، ماست، پنیر و کشک به وفور یافت میشود.
منیزیم از عوامل کاهش فشار خون
منیزیم نیز همانند کلسیم در کاهش فشار خون موثر است. در بیمارانی که از داروهای ادرارآور همچون دیورتیکها برای دفع سدیم برای مدت زمان زیادی استفاده شده است، موجب کاهش فشار خون در این افراد شده است. همچنین افرادی که پتاسیم به میزان بالا مصرف کردهاند، استفاده از منیزیم توانسته برای مدتی، فشار خون را به صورت قابل توجه ای در این افراد کاهش دهد.
داشتن اضافه وزن و فشار خون بالا
افرادی که دچار پرفشاری خون می باشند، دچار اضافه وزن و چاقی نیز هستند. مطالعات نشان داده است که به ازای هر ۱۰ کیلوگرم افزایش وزن فرد، تغییرات محسوسی در افزایش فشار خون آنها مشاهده شده است. لازم به ذکر است که بدانید، کاهش وزن در حدود ۴/۵ کیلوگرم میتواند به کاهش فشار خون کمک کند. هر چه اندازه دور کمر بیشتر شود، خطر افزایش فشار خون بیشتر میشود. مردان آسیایی با دور کمر بالای ۹۰ سانتیمتر و زنان با دور کمر بالای ۸۰ سانتیمتر مستعد ابتلا به فشار خون بالا هستند.
موادی که می توانند جایگزین نمک شوند
هر یک از گیاهان معطر دارای ترکیبات موثری برای پایین آوردن فشار خون هستند. به جای نمک از دیگر چاشنیها استفاده کنید. مصرف زنجبیل، رازیانه، سیر، فلفل سیاه، ریحان و ترخون توصیه میشود. سرکه و آبلیمو و آبغوره نیز میتواند چاشنی خوبی برای مزهدار کردن غذا باشد.